Warto nieco dokładniej prześledzić koleje losu protoplastów rodu von Tiele-Wincklerów, aby szerzej ogarnąć i lepiej zrozumieć motywy oraz skutki ich postępowania. Właśnie w tym celu nawiązujemy do równoległych wydarzeń w europejskiej i śląskiej historii, która przetoczyła się przez te ziemie wyjątkowo krętymi drogami, pozostawiając po sobie nie tylko zgliszcza, ale również  zaczyn wielu ważnych, utrwalonych z czasem przemian społecznych ( nowe formy organizacji państwa ), gospodarczych ( przemysł, handel, transport, ekonomia ) i kulturowych ( np. pałac w Mosznej ).

       Wydarzeniem historycznym z którym najpewniej można łączyć  losy obydwu rodów( von Tiele i von Winckler ) jest okres napoleoński, a właściwie jego schyłek, którego najbardziej znaczącymi wydarzeniami był odwrót Napoleona I. spod Moskwy ( 1812 ), bitwa pod Lipskiem ( 1813 ) oraz ostateczne rozstrzygnięcie losów Europy w bitwie pod Waterloo ( 1815 ).

von Winckler'owie

        Franciszek von Winckler, przyszły ojciec Waleski (  ...  z czasem, żony  Huberta von Tiele ),urodził się 04.08.1803 r., a zmarł 06.08.1851 r., żyjąc zaledwie 48 lat. Jego dziadek, również Franciszek ( 1724 - 1780 ), był nauczycielem i mieszkał z żoną, Elżbietą Gottwald ( 1722 - 1777 ) w Nowym Gierałtowie, k. Stronia Śląskiego. Natomiast ojciec, Jan Nepomuk ( Johann, 1760 - 1833 ), był początkowo zarządcą dóbr hrabiego von Schlabrendorfa ze Stolca k. Ząbkowoc Śląskich, a następnie ( 1818 ), został urzędnikiem państwowym w Ziębicach. Ożenił się dosyć późno ( 1796 ) z Anną Marią Dittrich ( 1774 - 1851 ).

Bitwa pod Lipskiem ( 1813 ). Napoleon I. i marszałek książę Józef Poniatowski ( ginie podczas przeprawy przez rzekę, Elsterę )

        W tym samym czasie, gdy w Bitwie narodów ( pod Lipskiem - 1813 ),  rozstrzygały się przyszłe losy Napoleona I., jego armii i Śląska, 10. letni Franciszek Winckler, zostaje przyjęty do gimnazjum w Kłodzku, przenosząc się następnie do seminarium jezuitów i ostatecznie ( 1818 ) zostaje uczniem gimnazjum w Nysie.

Bitwa pod Lipskiem - panorama

        Już po roku, jako 16. letni chłopiec ( 1819 ) zgłasza się do Wyższego Urzędu Górniczego w Brzegu, gdzie uzyskuje skierowanie do pracy w Tarnowskich Górach, pracując początkowo jako górnik, przy eksploatacji rud srebra i ołowiu w kopalni Fryderyk w Bobrownikach. Równolegle uczy się w tarnogórskiej szkole górniczej, a po jej ukończeniu, awansuje na stanowisko sztygara. Od 1826 r. jest zatrudniony w kopalniach w Zabrzu i Królewskiej Hucie, obejmując ostatecznie funkcję księgowego w hucie cynku "Joanna" i kopalni "Szarlotta", których właścicielem był Franciszek Aresin. Tak więc, w wieku zaledwie 23. lat, staje się w pełni odpowiedzialny za prowadzenie najbardziej skomplikowanych przedsięwzięć gospodarczych w okresie burzliwej rewolucji przemysłowej na Śląsku.
         Próbuje jednocześnie stabilizować nie tylko własną pozycję społeczną i zawodową, lecz również osobistą, poślubiając Alwinę Kalide ( 09.05.1826 r. ). Zawsze wykonuje swe obowiązki w sposób doskonale przemyślany i odpowiedzialny, odnosząc przy tym sporo sukcesów, co też szybko skłoniło pracodawcę, Franciszka Arezina, do przekazania mu zarządu nad całym swoim majątkiem.

          W 1831 r. Franciszek Aresin umiera, pozostawiając cały majątek w dyspozycji swej żonie, Marii z domu Domes. Następnego roku, ( wskutek panującej epidemii ) umiera żona Franciszka Wincklera, Alwina oraz ich starsza córka, Maria. Pozostaje mu jeszcze młodsza córka, Waleska. W maju 1833. roku Franciszek Winckler poślubia ( bezdzietną ) wdowę po właścicielu majątku, którym dotychczas zarządzał, Marię Domes, stając się jego współwłaścicielem. Tym sposobem, jedynym dziedzicem przyszłego spadku staje się Waleska von Winckler.

          Dnia 15.10.1840 roku, w dowód zasług dla rozwoju gospodarczego śląska oraz w uznaniu szlachetnych cech charakteru, król pruski Fryderyk Wilhelm IV, obdarza Franciszka Wincklera tytułem szlacheckim.         

        Zastanawia w sposób szczególny fakt, że cały okres napoleoński - zdobycie przez wojska francuskie ( dowodzone przez Hieronima Bonaparte ),  terenów Śląska( 1806 - 1807 ), oraz prawie 10 lat niepokojów społecznych ( do czasów bitwy pod Waterloo - 1815 ) i powojenne zamieszanie,  nie wywołują najmniejszego "efektu wykolejenia" w postępowaniu i dalszych losach  Franciszka Wincklera. Kompletnie brak w nich jakichkolwiek epizodów awanturniczych, które przecież bardzo łatwo można byłoby wytłumaczyć jego dynamiczną naturą, młodym wiekiem, wojenną zawieruchą i społeczną destabilizacją w ponapoleońskim okresie historii Śląska.
       Ten niezwykle trudny czas wymagał od młodego człowieka wyjątkowej  odporności na koszmarne   i deprawujące doświadczenia, które towarzyszyły działaniom wojennym, jak również niemało rozsądku, rozwagi i odwagi, aby z raz ( ... trafnie ) obranej drogi postępowania i osobistego rozwoju, nigdy nie zejść.

      Miejscowa ludność  niemało ucierpiała z powodu obecności na Śląsku wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich ( rekwizycje, świadczenia oraz rozboje żołnierskie, były na porządku dziennym ), ciężko doświadczając przeciętnego mieszkańca prowincji, co wywoływało powszechną apatię i niechęć do jakichkolwiek działań. Obecność wojsk napoleońskich na Śląsku, to również okazja dla niektórych katolickich i niezależnych krajów niemieckich do wystąpienia przeciw protestanckim i zaborczym  Prusom. Okazuje się, że Francuzi w wojskach Napoleona, byli głównie sztabowcami, a nie szeregowymi żołnierzami - oddziały IX ( śląskiego ) korpusu tworzyli przede wszystkim żołnierze bawarscy i wirtemberscy, co stwarzało sytuację, że właściwie Niemcy walczyli przeciwko Niemcom.

      Problem przynależności do kościoła katolickiego, czy luterańskiego, znajduje swoje odbicie również w księgach metrykalnych, gdzie spotyka się niektóre wpisy o wystąpieniu z kościoła katolickiego ( do protestanckiego ), a następnie powrocie, przy tym samym nazwisku. Życie duchowo - religijne na Śląsku nie było wtedy takie łatwe. Ale mamy również przykład zupełnie pozytywny, ponieważ okazało się, że Waleska von Winckler ( katoliczka ) oraz  Hubert von Tiele ( protestant ) stworzyli doskonałą parę małżeńską z niemałą gromadką ( dziewięciorga ) dzieci.
       W tym kontekście, dystans do politycznych szaleństw oraz aktywność gospodarcza Franciszka Wincklera, zwraca na siebie szczególną uwagę, stanowiąc niezwykle przykładny wzorzec zachowań - gotowy scenariusz postępowania w najtrudniejszych czasach -  cenny tym bardziej, że uformowany naturalnym biegiem historii, a właściwie, wykuty trudami codziennego życia w człowieku pracowitym o osobowości przebogatej i otwartej, oraz szerokich horyzontach myślowych i twardym charakterze.

                                                     von Tiele

         Rodzinne  losy Huberta von Tiele tragicznie splatały się z wydarzeniami epoki napoleońskiej. Jego dziadek, Chrystian Gottlieb ( Gottlob ) von Tiele, zmarł w czasie wojen napoleońskich w Kuldydze ( 1811 ), natomiast ojciec, Piotr Gotthilff von Tiele  ( 1779 - 1866 ), po dwukrotnym spaleniu dóbr rodzinnych, postanowił się przenieść z Kurlandii do Królewca, gdzie ożenił się ( 1822 )  z młodszą od niego o 24 lata, Adelheid von Wedel ( 1803 - 1875 ).
         Hubert von Tiele ( 1823 - 1893 ), przyszły mąż Waleski von Winckler, był ich pierworodnym synem. Miał również dwoje rodzeństwa : Marię ( 1824 - 1834 ) oraz Waldemara (1843 - 1903 ).
       Hubert von Tiele, mając 13 lat, zostaje kadetem w szkole w Chełmnie, skąd po trzech latach ( 1837 ) przenosi się do Berlina. Po kolejnych trzech latach otrzymuje szlify oficerskie i pełni służbę w 5. Regimencie piechoty w Gdańsku, skąd na trzy lata zostaje oddelegowany, jako nauczyciel, do pracy szkole dywizyjnej. Lata 1845 - 1849 wypełnia służba w komendanturze w Grudziądzu, skąd, wraz z 5. oficerami, otrzymuje przeniesienie do armii maklemburskiej.

Świętujący niemieccy rewolucjoniści po wygranej w marcu 1848

        W czasie Wiosny Ludów ( 1848 - 1849 ) walczy w Badenii. Następnie ponownie zostaje nauczycielem w Schwerinie ( 1850 ), skąd po dwóch latach otrzymuje przydział do pruskiego sztabu generalnego. Tuż po ślubie z Waleską von Winckler (1854 ), zostaje awansowany do rangi kapitana ( 1855 ), a następnie, od wielkiego księcia Maklemburgii, otrzymuje stopień majora ( 1857 ). W czasie wojny prusko - francuskiej ( 1870 - 1871 ), Maklemburgia opowiada się po stronie Prus i w tym samym czasie Hubert von Tiele-Wickler zostaje awansowany na stopień pułkownika.

       Wiosna Ludów ( 1848 ) została w państwach niemieckich krwawo stłumiona Brak jest informacji, jaką rolę w niej odegrał Hubert von Tiele-Winckler ( służąc w pruskiej armii ), podczas tłumienia wybuchu społecznego niezadowolenia, podobnie jak i podczas wojny francusko - pruskiej, której skutki były tragiczne, a przyczyna tkwiła w politycznych ambicjach przywódców pruskiego państwa. Nasuwa się pytanie : jakie wojenne sukcesy  mogły przyczynić się do jego, tak zawrotnej, kariery wojskowej ?

       W okresie ponapoleońskim, środki wypracowane w dochodowym, doskonale funkcjonującym i rozwijającym się przemyśle, lokują von Tiele - Winckler'owie w  kolejne ziemskie  posiadłości : Rokitnica ( 1858 ), Łagiewniki ( 1856 ), Kujawy ( 1863 ) oraz  Moszna,  którą zakupiono w 1866. roku od Henryka von Erdmansdorfa.

Król Prus Fryderyk Wilhelm IV  ( 1795 - 1861 )

       Król pruski, Fryderyk Wilhelm IV ( 1795 - 1861 ), odmawia przyjęcia korony cesarskiej zjednoczonych Niemiec pod przewodnictwem Prus, którą zaproponował ogólnoniemiecki parlament ( frankfurcki ), w ramach tzw. koncepcji małoniemieckiej. Król zignorował parlament, ponieważ był efektem porozumień z okresu Wiosny Ludów ( " nie będzie podnosił korony z błota ", czyli brał z rąk pospólstwa ). Jednak po rewizji niektórych zbyt liberalnych artykułów, Fryderyk Wilhelm IV, składa przysięgę na nową konstytucję ( 5 grudnia 1850 r. ), przekształcającą Prusy w monarchię konstytucyjną. W efekcie tej decyzji  Prusy zostały zmuszone ( 1850 ) do uznania zwierzchnictwa Austrii ( sytuacja uległa radykalnej zmianie, dopiero po bitwie pod Sadową (1866 ).

Bitwa pod Sadową ( 1866 )

Wilhelm I. ( 1797 - 1888 )

         Po śmierci Fryderyka Wilhelma IV. ( 1861 ), tron obejmuje Wilhelm I. (  1797 - 1888 ) - król Prus, a od 1871 r. cesarz niemiecki, współtwórca II. Rzeszy Niemieckiej, proklamowanej w 1871 r. w Wersalu ).

Proklamacja II. Rzeszy Niemieckiej w Wersalu przez Wilhelma I. ( 1871 ).

To samo historyczne miejsce współcześnie.

Muzeum Wojny Francusko-Pruskiej 1870 i Aneksji, Gravelotte, Francja

Pobliskie Łambinowice, kwatera żołnierzy francuskich (jeńców wojennych)  z okresu wojny francusko-pruskiej 1871 r.

                       Wilhelm I                                            Fryderyk III                                         Wilhelm II.

            Wilhelm I. umiera w 1888. roku, a po nim tron obejmuje ( zaledwie na 99 dni ), jego syn, Fryderyk III ( 1831 - 1888 ), po którym nadszedł czas na rządy jego syna Wilhelma II. ( 1859 - 1941 ), ostatniego cesarza w historii zjednoczonych Niemiec. Stąd rok 1888 zapisał się w historii Niemiec, jako tzw. "Rok Trzech Cesarzy".

Okolicznościowy medal roku "Trzech Cesarzy"

         W otoczeniu Wilhelma II, na długo przed objęciem cesarskiego tronu, pojawia się postać zdolnego i bardzo skutecznego w działaniu polityka, Otto von Bismarck'a ( 1815 - 1898 ), który po okresie kariery parlamentarnej ( parlament frankfurcki ) i dyplomatycznej ( poselstwo w Petersburgu i Paryżu ), obejmuje ( 1861 ) funkcję premiera rządu pruskiego.
         W 1862. roku podpisuje konwencję Alvenslebena, która zapewniła Rosji pomoc Prus w tłumieniu powstania styczniowego. Jest realizatorem projektu " Kulturkampf " ( 1871 - 1878 ) , którego celem jest "walka kulturowa" rządu pruskiego z kościołem katolickim oraz powszechna, programowa, germanizacja ludności polskiej w zaborze pruskim. Otto von Bismarck jest również inspiratorem konfliktu z Francją, który doprowadził do wojny francusko - pruskiej ( 1871), fałszując tzw. "Depeszę z Ems" ( 1870 ). Nieco wcześniej ( 1864 ), doprowadza do zwycięskiej wojny z Danią.

Wilhelm II. próbuje pożreć Ziemię, która okazuje się jednak "TROP DUR" ( za twarda ).

 Na długo zanim książę Wilhelm został cesarzem, Wilhelmem II., Otto von Bismarck zajmował się jego polityczną formacją, co okazało się z czasem fatalne w skutkach przyszłych, cesarskich decyzji. Wilhelm II daleko ustępował talentom swego doświadczonego nauczyciela, natomiast koniecznie chciał go pod każdym względem przewyższać, co bardzo szybko doprowadziło do usunięcia Otto von Bismarcka ze struktur władzy i stało się bezpośrednią przyczyną podejmowania przez cesarza wielu wadliwych oraz groźnych w skutkach decyzji ( łącznie ze współudziałem w rozpętaniu I. wojny światowej ).

Łambinowice. "Las Krzyży" poległych żołnierzy z okresu I. wojny światowej.

Koszmarną wojnę światową, zakończył traktat wersalski, który przewidywał postawienie Wilhelma II. przed sądem. Jednakże ucieczka cesarza do Holandii oraz jego powiązania z angielską rodziną  królewską, skutecznie zapobiegły takiemu rozwiązaniu. Cesarz dożył więc w spokoju późnej starości, zaliczając jeszcze po drodze epizod z Adolfem Hitlerem, któremu zaproponował renesans niemieckiego cesarstwa.
      Zupełnie inaczej mogłyby potoczyć się losy cesarstwa, gdyby ojciec Wilhelma II., Fryderyk III, nie zmarł przedwcześnie ( w wieku 57. lat ) . Miał on naturę, naukowca, odkrywcy ( ... uwielbiał również wojsko ), dużo podróżował, pasjonował się historią i archeologią, ( zainicjował prace wykopaliskowe w Pergamonie i Olimpii ) oraz był wymarzonym władcą liberałów. Niestety, historia potoczyła się tragicznie i zupełnie innym torem.

CMENTARNY EPILOG

- ŁAMBINOWICE c.d. ...

- STRZELECZKI  ( I. i II. wojna światowa ).

NOTKA HISTORYCZNA - EPILOG

Wilhelm II (ur. 27.01.1859 r. w Poczdamie, zm. 04.06.1941 r. w Doorn w Holandii ). Był ostatnim niemieckim cesarzem i królem Prus, jako przedstawiciel dynastii Hohenzollernów.

" W Niemczech wiadomość o jego śmierci została odebrana obojętnie. Nadanie większej rangi temu wydarzeniu nie zgadzało się z wizją narodowosocjalistycznych Niemiec. Józef Goebbels zanotował w swoim dzienniku: Wilhelm II zmarł. Wśród nas chłodne komentarze. Ani się cieszyć z tego powodu, ani cierpieć. Hitler wysłał wprawdzie na pogrzeb ogromny wieniec, ale zawieźli go mało znaczący przedstawiciele rządu niemieckiego. Wehrmacht posłał na uroczystości trzech generałów, ale nie znalazło się miejsce dla choćby jednego feldmarszałka. Jako najwyższy stopniem przybył August von Mackensen, ostatni żyjący admirał awansowany jeszcze przez Wilhelma II.

Co ciekawe, dwaj generałowie obecni na pogrzebie: dowódca obrony Berlina Paweł von Hase i szef Abwehry Wilhelm Canaris, trzy lata później byli uczestnikami spisku przeciwko Hitlerowi. Jednak nie odnaleziono w źródłach informacyj, które pozwoliłyby skojarzyć ich spotkanie przy trumnie ostatniego króla Prus z późniejszym oporem wobec dyktatora.

Nie ma przypadku w tym, że w tym samym roku, w którym narodowi socjaliści przejęli władzę, Wilhelm II wyraził ostatnią wolę, by być pochowanym w parku przy rezydencji w Doorn. Był to znak, iż tradycyjne miejsce pochówku Hohenzollernów, Katedra Berlińska, jest miejscem odpowiednim wyłącznie w przypadku powrotu monarchii do Niemiec. Niestety, trumna króla Prus po dziś dzień spoczywa w niewielkim mauzoleum w pobliżu jego ostatniego miejsca zamieszkania."

( w/w  - opracowanie: Mateusz Zbróg i Adrian Nikiel )

         Niemcy pozostawili po sobie bardzo wiele bardzo bolesnych śladów swojej obecności na Śląsku, szczególnie tych, które powstały w wyniku dwóch ostatnich wojen. 

         Bardzo cennym zbiorem informacji w tym zakresie jest książkowe opracowanie historyczne p. Roberta Hellfeier'a , pt. " SMOLARNIA 350 LAT HISTORII".